Kto z nas nie zna smaku i zapachu chrzanu? Korzeń chrzanu obecny jest w wielu kuchniach całego świata. Jego aromat wykorzystywany jest na różne sposoby — świeży korzeń chrzanu nadaje ostrości i orzeźwia, a gotowany chrzan dodaje nut słodyczy. Jednak nie na tym się dzisiaj skupimy.
Czy wiesz, że w korzeniu chrzanu kryją się wręcz nieocenione, prozdrowotne właściwości? Właśnie dzięki temu ma on swoje stałe miejsce w licznych poradnikach medycyny naturalnej.
Poznaj wszystkie właściwości lecznicze chrzanu i sam się przekonaj, dlaczego warto włączyć go do swojej codziennej diety — poznaj przepis, z którym zrobisz to w zdrowy, ale i smaczny sposób!
Charakterystyka i rodzaje chrzanu
Chrzan to roślina, która należy do rodziny kapustowatych. Możesz go rozpoznać po dużych, zielonych liściach i twardym, mocno rozbudowanym korzeniu. Najczęściej używa się właśnie samego korzenia (startego lub drobno mielonego), jednak liście chrzanu również są surowcem, z którego można czerpać korzystne właściwości.
Chrzan możesz spotkać w dwóch podstawowych formach: jako chrzan pospolity, który jest najbardziej popularny i obecny w większości sklepów, oraz jako chrzan siewny, który jest mniej powszechny i stosunkowo słabiej dostępny. Obydwa typy mają podobne zastosowania w kuchni i medycynie naturalnej.
Skąd charakterystyczny ostry smak chrzanu?
Charakterystyczny smak chrzanu wynika z obecności olejków eterycznych (głównie synigryny), która w kontakcie z powietrzem i odpowiednimi enzymami przekształca się w inny związek o długiej nazwie — izotiocyjanian allilu.
Czy widzisz już pewną zależność? Kiedy kroisz lub ucierasz świeży korzeń chrzanu, komórki rośliny ulegają uszkodzeniu, a synigryna wchodzi w reakcję z enzymami i powietrzem wzmacniając nie tylko ostry smak korzenia, ale także jego właściwości lecznicze. [1]
Powstałe związki mają silne właściwości antybakteryjne i mogą przyczyniać się do poprawy odporności. Spożywanie chrzanu może także wspomagać układ trawienny i wspierać pracę narządów, które odpowiadają za detoksykację organizmu. Regularne włączanie chrzanu do diety może także zmniejszać ryzyko wielu chorób dzięki swoim właściwościom przeciwnowotworowym. [1]
Skład, działanie oraz właściwości lecznicze chrzanu
Chrzan jest rośliną o wyjątkowych właściwościach odżywczych, które przekładają się na korzyści zdrowotne. W składzie chrzanu znajdziemy bardzo wiele witamin, składników mineralnych i innych substancji odżywczych, które są cenne dla organizmu.
Wartości odżywcze chrzanu w 100 g produktu:
- 81 kcal
- 4,5 g białka
- 0,6 g tłuszczów
- 18,1 g węglowodanów
- 7,3 g błonnika pokarmowego [2]
W chrzanie znajdziesz także:
- witaminy z grupy B, które są ważne dla metabolizmu energetycznego i funkcjonowania układu nerwowego;
- witaminę C, znaną ze swoich silnych właściwości przeciwutleniających;
- pokaźną ilość potasu, który pomaga regulować ciśnienie krwi i jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania mięśni i nerwów;
- żelazo, niezbędne do prawidłowej produkcji czerwonych krwinek i transportu tlenu;
- magnez, składnik mineralny, który odpowiada za prawidłową pracę mięśni i układu nerwowego.
Bardzo ciekawą cechą chrzanu jest jego niski indeks glikemiczny — oznacza to, że jego obecność w posiłkach nie przyczynia się do gwałtownych skoków poziomu cukru we krwi. Dzięki temu jest to składnik przyjazny dla osób dbających o stabilizację stężenia glukozy, a także tych, którzy chcą kontrolować swoją masę ciała. Dodanie nawet małej ilości chrzanu do potraw bogatych w węglowodany może pomóc w bardziej zrównoważonym uwalnianiu energii, co ma bardzo duże znaczenie dla gospodarki węglowodanowej i zarządzania apetytem.
Czy chrzan ze słoika jest zdrowy?
Tak — chrzan tarty ze słoika może być zdrowy, ale kluczowy jest skład konkretnego produktu. Przy wyborze gotowego przetworu warto zwrócić uwagę na minimalną ilość dodatków. Unikaj dodatku cukru, dużej ilości oleju, soli, czy zbędnych konserwantów, zagęstników, stabilizatorów i wzmacniaczy smaku.
Idealnie, gdy produkt składa się głównie z utartego chrzanu, wody i niewielkiej ilości octu lub soli, bez dodatkowych wypełniaczy.
Sprawdź także: Sposób na kleszcze. Tego zapachu unikają jak ognia.
Właściwości lecznicze chrzanu — na co konkretnie pomaga?
Jakie są konkretne właściwości chrzanu?
- Wspiera trawienie
- Działa antybakteryjnie i przeciwwirusowo
- Stymuluje układ odpornościowy
- Działa przeciwzapalnie
- Pomaga w oczyszczaniu dróg oddechowych
- Łagodzi ból i obrzęki
- Pomaga obniżać ciśnienie krwi.
- Wspiera zdrowie serca
Przekonaj się, dlaczego w codziennym gotowaniu warto zadbać o dodatek chrzanu do swoich przepisów.
Czy chrzan jest zdrowy na wątrobę?
Składniki aktywne w chrzanie wspierają wątrobę w procesach przetwarzania toksyn, co z kolei wiąże się z lepszą pracą organu, który w głównej mierze odpowiada za metabolizowanie (przetwarzanie) toksycznych substancji. [3]
Warto jednak pamiętać, że w przypadku pacjentów z chorobami wątroby (np. niewydolnością wątroby), warto skonsultować z lekarzem kwestię obecności chrzanu w codziennej diecie.
Jak stosować chrzan pospolity na stawy?
Czy wiesz, że liście chrzanu można stosować zewnętrznie jako okład na stawy i remedium w zapaleniu ścięgien? Jego właściwości rozgrzewające pomagają łagodzić sztywność i bóle reumatyczne. Aplikacja miejscowa pomaga również zmniejszyć stan zapalny i poprawić ruchomość stawów. [4]
Chrzan a układ pokarmowy — wydzielanie soków trawiennych i nie tylko
Świeży chrzan poprawia przemianę materii i zapobiega dolegliwościom trawiennym. W medycynie naturalnej już setki lat temu był stosowany, jako skuteczny środek na leczenie niestrawności. Jego skład odżywczy pobudza wydzielanie soków trawiennych i dzięki temu korzystnie wpływa na funkcjonowanie układu pokarmowego. Oprócz tego może zapobiegać wzdęciom i niwelować dyskomfort jelitowy. [5,6]
Jeśli włączysz chrzan do swojej diety, możesz także lepiej zadbać o swój metabolizm, a tym samym wspomóc proces odchudzania. Jest to świetny sposób, aby wzmocnić efekt redukcji. Pamiętaj, drobne zmiany potrafią zrobić z talią prawdziwe cuda, a stosowanie w tym celu naturalnych substancji będzie nie tylko skuteczne, ale i najkorzystniejsze dla Twojego zdrowia.
Czy działanie chrzanu wzmacnia odporność organizmu?
Olejki eteryczne oraz związki siarkowe obecne w chrzanie wykazują bardzo silne właściwości antybakteryjne i antywirusowe, a dzięki temu sam chrzan w naturalny sposób silnie wspiera odporność.
Regularne spożywanie chrzanu może pomóc organizmowi w walce z chorobami układu oddechowego — wykazano, że jego związki aktywne mają działanie wykrztuśne. Co więcej, inhalacje i wdychanie olejków eterycznych zaleca się zwłaszcza podczas infekcji górnych dróg oddechowych i w terapeutycznym działaniu na zapalenie oskrzeli. [7]
Wpływ tartego chrzanu na układ krążenia
Nawyk spożycia chrzanu korzystnie wpływa na układ krążenia — obniża ciśnienie tętnicze oraz poprawia przepływ krwi. Oprócz tego ma właściwości normalizujące gospodarkę lipidową. Składniki aktywne chrzanu mogą również przyczyniać się do obniżenia poziomu złego cholesterolu w organizmie. [4]
Jak najlepiej przygotować chrzan, by pomógł wątrobie i układowi trawiennemu?
W codziennej profilaktyce zalecana ilość chrzanu to jedna łyżeczka dziennie. Przygotuj sos chrzanowy, podawaj go do zimnych mięs, dodawaj na kanapki (np. w postaci ćwikły), spróbuj jako składnik marynat, a nawet zup. Pamiętaj jednak, że zbyt duże ilości mogą podrażniać żołądek, szczególnie u osób z wrażliwym układem pokarmowym.
Składniki kuracji:
- dwa korzenie chrzanu średniej wielkości
- 4 łyżeczki przegotowanej i ostudzonej wody
- wyciśnięty sok z jednej cytryny
- miód
- szczypta soli
Przygotowanie:
- Dokładnie umyć i obrać korzenie chrzanu. Ze względu na to, że wiele cennych wartości mieści się tuż pod skórką, należy zrobić to jak najcieniej.
- Nalać zimną wodę do płaskiego naczynia i namoczyć chrzan. Im dłużej potrzymasz chrzan w wodzie, tym łatwiej będzie go zetrzeć. Optymalny czas namaczania to 2-3 godziny.
- Dostatecznie namoczony chrzan zetrzeć na tarce o małych oczkach.
- Do chrzanu dodać miód, przegotowaną wodą i sok z cytryny. Możesz dodać odrobinę soli.
- Całość dokładnie wymieszać — do uzyskania jednolitej masy.
Sprawdź także: Chinkali z kolendrą, czyli gruzińskie pierożki mięsne. Pychota!
Przeciwwskazania oraz skutki uboczne stosowania chrzanu
Jak już wiesz, chrzan cechuje się naprawdę długą listą właściwości zdrowotnych, choć jak każdy składnik diety, może niekiedy przynosić efekty uboczne. W niektórych przypadkach stosowanie chrzanu, zwłaszcza w dużych ilościach, może nie być tak korzystne, jak mogłoby się wydawać. Kto powinien szczególnie uważać?
Przeciwwskazania i skutki uboczne stosowania chrzanu:
- Choroby przewodu pokarmowego — osoby, które zmagają się z wrzodami żołądka lub dwunastnicy, zapaleniem błony śluzowej żołądka oraz innymi zaburzeniami czynnościowymi układu trawiennego niestety powinny unikać chrzanu — jego substancje aktywne mogą drażnić śluzówkę żołądka, a tym samym nasilać objawy i przyczyniać się do występowania bólu oraz dyskomfortu.
- Choroby tarczycy — chrzan może wpływać na funkcjonowanie gruczołu, dlatego osoby ze zdiagnozowanymi zaburzeniami jego pracy (szczególnie w przypadku niedoczynności), powinny konsultować jego spożycie z lekarzem.
- Alergie i nadwrażliwość na konkretne substancje obecne w chrzanie — u osób wrażliwych mogą wystąpić reakcje alergiczne — np. wysypka, świąd czy obrzęk.
- Interakcje z lekami — chrzan może wpływać na działanie niektórych leków (głównie leków przeciwzakrzepowych). Zawarte w nim substancje czynne mogą zmieniać sposób, w jaki leki są metabolizowane w organizmie, a tym samym zmieniać sposób ich działania i negatywnie wpływać na zdrowie.
- Podrażnienie przewodu pokarmowego — spożywanie dużych ilości chrzanu może prowadzić do zgagi, bólu brzucha oraz innych dolegliwości żołądkowych. Wynika to z jego specyficznego składu i obecności silnych związków siarkowych, które stymulują wydzielanie soków żołądkowych. Należy zaznaczyć, że takie dolegliwości mogą pojawić się także u osób zdrowych — niekoniecznie tylko u tych, które borykają się z wyżej wspomnianymi schorzeniami układu pokarmowego.
- Niekorzystne oddziaływanie na układ oddechowy — charakterystyczne ostre opary chrzanu mogą działać drażniąco na drogi oddechowe, prowadzić do kaszlu lub nawet trudności w oddychaniu.
Przy stosowaniu chrzanu zawsze warto pamiętać o umiarze. Osoby, które nie mają wyżej wymienionych przeciwwskazań, mogą cieszyć się jego właściwościami — jednak zawsze w kontrolowanych ilościach. Dzięki temu możliwe staje się maksymalne korzystanie z mocy natury, przy jednoczesnym unikaniu niepożądanych efektów.
Bibliografia
- Cieslik, E., Cieslik, I., & Borowski, M. (2017). Charakterystyka właściwości prozdrowotnych glukozynolanów. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 588.
- Kunachowicz, H., Przygoda, B., Nadolna, I., & Iwanow, K. (2017). Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo lekarskie PZWL.
- Słowik, M., Lipińska, D. K., & Hozyasz, K. K. (2015). Chrzan tarty dostępny na rynku a tradycja kulinarna w Polsce. Pediatria Polska, 90(4), 308-311.
- Casamassima, D., Palazzo, M., Vizzarri, F., Costagliola, C., Corino, C., & Di Costanzo, A. (2017). Dietary effects of plant extracts, based on verbascoside, lycopene and horseradish on several blood variables and plasma oxidative status in growing rabbits. Livestock science, 206, 148-153.
- Jafernik, K., Szopa, A., & Ekiert, H. (2019). Pelargonia przylądkowa (afrykańska)(Pelargonium sidoides), chrzan pospolity (Armoracia rusticana) oraz nasturcja większa (Tropaeolum majus)-skład chemiczny, aktywność biologiczna oraz znaczenie w fitoterapii.
- Nowak, G. & Nawrot, J. (2009). Surowce roślinne i związki naturalne stosowane w chorobach układu oddechowego. Herba Polonica, 55(4), 178-213.
- Pirożnikow, E. (2008). Tradycje użytkowania dziko rosnących roślin leczniczych i pokarmowych wschodniego Podlasia. A. Górniak and B. Poskrobko, eds, 64-80.
